Tekst door Willy Schouwstra – Foto door Mariska de Groot

Slecht verlichte ruimtes waar mensen graaien in bakken met muffe kleding en langs ouderwetse, eikenhouten meubels schuifelen. Een wat viezige winkel voor klanten met een klein budget. Is dat wat het woord ‘kringloopwinkel’ bij je oproept? Onterecht: de kringloop van tegenwoordig is hip, happening en hét voorbeeld van maatschappelijk en ecologisch verantwoord ondernemen.

Een modern recyclebedrijf, een exporuimte van start-ups, een opleidingsplek en een plaats waar iedereen de kans krijgt zijn of haar talenten in te zetten in een passende werkomgeving: de 8000 vierkante meter grote Recycle Boulevard van Omrin Estafette is landelijk een lichtend voorbeeld in dit opzicht. ,,Dit is een heel relevante plek in Leeuwarden, zowel qua milieu als maatschappij.”

Wie binnenstapt bij de Recycle Boulevard in de Friese hoofdstad loopt via een wand vol kunstwerken de eerste huiskamer al binnen. Verwacht hier niet uitsluitend lange rijen stoelen en banken: alles is met zorg en volgens thema’s gerangschikt. Modern, uit grootmoeders tijd, strak of juist kleurrijk; de verschillende hoeken nodigen uit en inspireren. Via meubels, boeken, speelgoed, bedden, kasten en huisraad kom je achter in de grote ruimte bij de kleding, een populaire afdeling waar je voor een paar euro kekke bloesjes, broeken of ander textiel op de kop kunt tikken.

Het meest verrassend is het originele aanbod. Kussens gemaakt van stropdassen, tuintafeltjes waarin je stoelpoten of delen van oude fietsen herkent, kunstwerken van allerlei hergebruikt materiaal; hoe beter je kijkt, hoe meer je ziet.

Alfons Sanders, manager recycle van Omrin Estafette, het gemeentelijke afvalverwerkingsbedrijf waarvan de Recycle Boulevard onderdeel is, zit glunderend in zijn kantoor. Onlangs werd zijn werkruimte opnieuw ingericht door een student van een designopleiding die stage loopt bij het bedrijf. Uitsluitend spulletjes uit eigen winkel worden gebruikt voor de kantoren van de medewerkers.

Restylen en upcyclen

Van de benaming ‘kringloopwinkel’ wil hij niet weten: de juiste omschrijving is recyclewinkel. ,,Niet alleen klinkt dat eigentijdser; we zijn gewoon zoveel meer dan een kringloop. Natuurlijk, we verkopen spulletjes opnieuw die nog goed zijn. Maar daarnaast restylen en upcyclen we dingen en gebruiken we aangeboden goederen als grondstof. We proberen onze afvalstroom zo klein mogelijk te houden.”

De populariteit van tweedehandswinkels neemt de laatste jaren een grote vlucht. Toch zijn er nog mensen die tweedehands associëren met ‘viezig’, aldus Sanders. ,,Dat imago willen wij afschudden. Mensen zijn vaak aangenaam verrast als ze voor het eerst komen en zien dat ze hier bijvoorbeeld een prima wasmachine of computer kunnen kopen. Misschien niet het nieuwste model, maar wel van top tot teen nagekeken en met drie maanden garantie.”

Behalve het commerciële succes van kringloopwinkels – er zijn er meer dan duizend in Nederland met een geschatte omzet van ruim 250 miljoen euro per jaar – is het vooral het sociale aspect dat de winkels zo bijzonder maakt. De werknemers, het overgrote deel is vrijwilliger, komen uit alle culturen, milieus en achtergronden.

Mensen die werken met behoud van uitkering, mensen met ‘afstand tot de arbeidsmarkt’, gepensioneerden of zij die naast een betaalde baan werken, ex-gedetineerden, ex-verslaafden; het is een bonte mengelmoes. ,,Het maakt mijn werk inspirerend én intens”, aldus Sanders. ,,Soms komen er maar vier mensen opdagen van de tien die ik op mijn lijstje heb staan.” Daar komt het sociale aspect van het bedrijf dan ook duidelijk om de hoek kijken.

Eigen verantwoordelijkheid? Zeker, maar er wordt altijd contact gezocht met iemand die niet verschijnt. Gaat het wel goed? Wat weerhoudt de werknemer ervan om te komen? ,,Ik wil weten hoe het met iedereen is. Ook in de periode dat we vanwege de pandemie gesloten waren, hielden we nauw contact. Onze betaalde krachten hebben tijdens de eerste lockdown veel gewandeld met vrijwilligers. Even checken, even bijpraten, mensen door een lastige periode heen helpen. De tweede lockdown was in de donkerste periode van het jaar. Toen zijn we hier gaan klussen, verven en opruimen met iedereen die dat wilde.”

Lees ook:

Opnieuw! uit Buitenpost gaat voor sociale, ecologische en economische winst met circulair meubilair

Leerproces

Hij werkt met een diverse en ook kwetsbare doelgroep, beseft Sanders zich terdege. ,,De weg naar werk is daarom geen doel op zich. Er zijn bij ons veel mensen die simpelweg thuis zouden zitten als ze hier niet rondliepen. Ritme, regelmaat, een sociale context en het gevoel dat het ertoe doet dat je er bent: het zorgt ervoor dat je gezond blijft, zowel lijfelijk als in je hoofd. Betaald werk is nou eenmaal niet voor iedereen weggelegd.”

De manager praat snel en met passie zodra hij vertelt over zijn personeel. ,,Belangrijk punt is dat we niet de omstandigheden aanpassen aan wie hier werkt, dat gebeurt buiten het bedrijf namelijk ook niet. We willen empoweren, niet pamperen. Maar je mag hier wél op je snufferd gaan, meerdere keren ook. Hier kun je alles in een veilige context uitproberen, we gunnen iedereen het leerproces. Je draagt bij naar vermogen, en élke bijdrage is relevant.”

Voor iedereen wordt de optimale plek binnen het bedrijf gezocht, wil hij benadrukken. ,,Sommigen kunnen de grootte van de Recycle Boulevard niet aan, die levert te veel prikkels op. Dan kunnen ze bijvoorbeeld bij een kleinere vestiging van de Estafette aan de slag.”

Toen de winkel na de lockdown weer open mocht, was hij ‘ramvol’. ,,Het was een schatkist”, vertelt de manager. ,,We hebben heel veel spullen gegund gekregen. En wat was het druk! De goederen gingen de winkel sneller uit dan wij ze konden aanvullen.”

Eretitel

Afvalverwerker Omrin, waarvan de Recycle Boulevard van Estafette deel uitmaakt, werd in 2020 uitgeroepen tot duurzaamste bedrijf van Nederland, een eretitel die met trots gedragen wordt. De kringloop als het reguliere alternatief voor elke nieuwe aanschaf: manager Alfons Sanders ziet het wel gebeuren.

,,Consuminderen is hip. Je ziet dat er een verandering gaande is van een product- naar een dienstenmaatschappij. Oudere generaties wilden een auto, de jongeren van nu zoeken mobiliteit. De aanschaf van een stereotoren is ingeruild voor een abonnement op Spotify. Het systeem van groei en productie, meer en meer, heeft zijn langste tijd gehad. Ook de jongeren moeten straks nog een wereld hebben.”

Uitdaging daarbij is wel dat de reguliere retail de herverkoop ook begint te ontdekken. Zo heeft textieldiscounter Zeeman in een aantal filialen een deel van de winkel ingericht met tweedehands kleding en verkoopt Ikea geretourneerde meubelen voor een lage prijs. Sanders ziet het niet als een bedreiging, maar als ‘de beste keuze voor de wereld die een retailer kan maken’. ,,Het blijft ook productgeoriënteerd, terwijl wij ons op de mensen richten.”

Leermeester

Binnen de Recycle Boulevard werken drie zogenoemde leermeesters: één in de circulaire werkplaats, één in de winkel en één bij de inbreng en sorteer. Paulien de Graaf (44) vervult de laatste functie. Voorheen werkte ze als accountmanager, sinds een jaar is ze leermeester en docent omgangskunde en begeleidt en coacht vrijwilligers en stagiaires.

‘Dichter bij mijn eigen wezen’, zo omschrijft ze haar werk, dat in weinig lijkt op de commerciële werkwijze in haar vorige carrière. ,,Het enige zekere in deze functie is dat je dag niet volgens plan gaat lopen. Ik kan daar goed mee dealen. Je moet er de humor van inzien, een beetje meebewegen. En soms even flink op je strepen staan, anders word je knettergek.”

Op haar afdeling is het verre van de chaos die je zou verwachten op een plek waar de kleding met zakken tegelijk binnenkomt. Twee vrouwen staan aan een flink bemeten tafel kleding te sorteren. Stapels broeken liggen netjes naast elkaar op een hoek. Alles waar geen gaten, vlekken of andere beschadigingen in zitten, kan de winkel in. Wat niet direct verkoopbaar is, wordt op een andere manier gebruikt.

,,Wij zijn een soort tweede familie voor de vrijwilligers. Ik bel regelmatig met mensen die niet kunnen komen. Om te horen hoe het gaat, om te zeggen dat ze gemist worden. Ik wil dat mensen gezien worden en dat ook voelen.”

Beroemdheid

Elders in de grote winkel haalt Paul Ottenhoff (37) de stofzuiger door de ruimte waar het kleingoed wordt gesorteerd. Hij werkt al een kleine tien jaar als vrijwilliger bij het bedrijf en houdt zich bezig met styling. Ottenhoff kan het verhaal van leermeester De Graaf volmondig beamen: ,,Hier wordt echt gekeken naar wat je kunt en wat je kwaliteiten zijn. Je achtergrond doet er niet toe, er is geen hiërarchie en men respecteert elkaar.”

Je zou Ottenhoff een lokale beroemdheid kunnen noemen. Twee keer was hij al in televisieprogramma’s te zien: bij Paleis voor een prikkie , waarin het illustere duo Frank en Rogier huizen opnieuw inricht met spullen uit de kringloop, en in de documentairereeks De kracht van de kringloopwinkel , uitgezonden door de VPRO. Bovendien prijkt zijn beeltenis op de Omrin-vrachtwagens die door de stad rijden.

Hij is gepokt en gemazeld in zijn werk, maar kan zich toch nog verbazen over dingen die hij aantreft tussen de aangeleverde goederen. ,,Een dildo of vibrator, dat komt weleens voor, en ik heb ooit een zak gebruikt kattengrit geopend.” Gelukkig zijn dit uitzonderingen; er komen ook schatten voorbij zoals designmeubels, kunst en oud keramiek. Uiteindelijke vinden nagenoeg alle spullen op welke manier dan ook hun weg weer in de cirkel die kringloop heet.

Betrokkenheid

Omrin Estafette werkt samen met een keur aan opleidingen en bedrijven. Alle geledingen van het bedrijf ademen het gedachtegoed van maatschappelijke betrokkenheid en circulaire economie. Een kleine greep:

• Studenten van D-Drive (Friesland College) helpen mee met het stylen van de winkel, terwijl hun collega’s van de opleiding meubelontwerp van afgekeurde goederen nieuwe producten maken. Friesland College EXTRA heeft in de Recycle Boulevard drie leslokalen, de studenten kunnen de geleerde theorie meteen in praktijk brengen in de winkel.
• Er wordt samengewerkt met uiteenlopende ketenpartners: producenten, overheid, start-ups en innovators. Door ‘upcyclen’ worden er nieuwe producten gemaakt met een veel hogere waarde dan het oorspronkelijke materiaal. A House of Happiness naait bijvoorbeeld gordijnen van de snijresten van nieuwe stoffen, maar ook woonkussens en gordijnen van afvalstof. Wurkjouwer maakt stoere woonitems van afval dat anders in de container zou belanden.
• De Eethoek bereidt broodjes, soep en taartjes zonder verspilling van voedsel. In het team werken onder anderen statushouders die werkervaring opdoen en mensen in een re-integratietraject.
• Stadshout Leeuwarden redt gekapte bomen uit Leeuwarden en omstreken van de versnipperaar. Deze sociale onderneming wordt gerund door twee jonge, gepassioneerde ondernemers die het hout van de gekapte bomen uit de stad een tweede leven geven en er circulaire producten van maken voor in en om het huis.

Kringloop App

Voor wie ook eens een kringlooprondje wil maken: alle kringloopwinkels van Nederland kun je nu terugvinden in een gratis app. Met de Kringloop App zie je in één oogopslag welke winkels er bij jou in de buurt zijn. Ook vind je er openingstijden, beoordelingen, contactgegevens, foto’s en algemene informatie.