Wind alleen is niet genoeg, biomassa lijkt een slecht idee. We moeten wat om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen en er is één voor de hand liggende bron: zonne-energie. De zon gaat immers voor niks op, maar levert Noord-Nederland veel.

Foto’s door Mariska de Groot | New Energy Coalition

Zonneveld Vlagtwedde (350.000 panelen), Zonnepark Midden-Groningen (316.000 panelen, Zonnepark Stadskanaal (245.000). De provincie Groningen levert veruit de meeste energie uit zonneparken van Nederland. Maar ook Drenthe (Buinerveen, 145.000 panelen; Oranjepoort Emmen, 88.000 panelen) en Friesland (Oosterwolde, 130.000 panelen) laten zich niet onbetuigd. En dan heb je het alleen nog maar over zonneparken op land. De drijvende exponenten zijn er ook zat, zoals bij Heerenveen, en het grootste van West-Europa, in Zwolle (voor het gemak even bij het Noorden gerekend). Hoe kan dit?

Het Noorden heeft wat dingen die bijna nergens anders te vinden zijn: het gevoel van urgentie vanwege de aardbevingen, de bereidheid om energiecoöperaties op te richten, en grond. Heel veel grond. De terechte discussie of het nuttig is om landbouwgrond in te ruilen voor zonneparken klinkt steeds feller, en ook van de vraag of veel van die zonne-energie niet vooral ten goede komt aan bedrijven die zich anders niet hier zouden vestigen (Google in de Eemshaven neemt 100 procent van de groene stroom af van het zonnepark Sunport in Delfzijl), is gerechtvaardigd.

Zonne-energie is onmisbaar, maar..

We moeten iéts op de hobbelweg naar de naleving van het verdrag van Parijs. Wetende dat windenergie op land op veel weerstand stuit, is het voor de hand liggend om naar de zon te kijken. Of liever nog: naar een mix van energiebronnen.

,,In het duurzame energiesysteem van de toekomst gaat het altijd om een combinatie van energiebronnen: zon, wind, biogas, waterkracht, enzovoort. Met alleen zon red je het niet, met alleen wind ook niet’’, zegt Marieke Abbink Pellenbarg uit Grijpskerk. Zij is sinds dit voorjaar directeur van New Energy Coalition, het Noordelijke netwerk van bedrijven, kennisinstellingen en overheden dat zich ten doel stelt de energietransitie te versnellen door kennis samen te ballen en projecten en onderzoeken te stimuleren.

,,Hier in het Noorden zijn wij dé energieregio. We lopen voorop in het denken over technologie en toepassingen, maar ook in onderzoek naar gedrag, het creëren van draagvlak en meer. Vergis je niet, volgens het Klimaatakkoord moet onze energievoorziening in 2030 voor 70% uit duurzame bronnen afkomstig zijn. We halen nu nauwelijks 15%… We hebben nog een flinke weg te gaan en de energie die de zon levert is daarin essentieel.’’

Gezamenlijkheid

Kansen zijn er volop voor ondernemers en bedrijven die vooropgaan in de strijd. ,,In Noord-Nederland worden allerlei nieuwe technieken geïntroduceerd. Zonnepanelen die mooier zijn, panelen op zee, experimenten met zonnepanelen op auto’s, vliegtuigen, treinen, er gebeurt van alles. Door de markt is de prijs voor zonnepanelen de afgelopen jaren enorm gedaald. Dat is ook te danken aan ondernemerschap. Kijk, als we pionier zijn en blijven, dan levert dat gewoon banen op. Ook nieuwe banen voor verdwijnend werk zoals dat van de aardgaswinning. Traditionele bedrijven als Gasunie en NAM spelen daar ook een rol: zij zijn hard bezig met de energietransitie en hebben de mensen in dienst en de expertise die we nodig hebben in de duurzame energievoorziening. De business case voor duurzame energie wordt snel beter, en dat is belangrijk voor deze nieuwe economie.’’

Toch stuiten plannen om fors meer van de zon te vangen, ook op problemen. Marieke Abbink: ,,Daar zijn wij ook voor, om in gezamenlijkheid hobbels weg te nemen.’’ Zij doelt dan bijvoorbeeld op het probleem dat het net overbelast raakt. ,,De bouw van zonneparken gaat harder dan de uitbreiding van het elektriciteitsnet. In Friesland zie je dat gebeuren, in Groningen ook. Dat is natuurlijk doodzonde en wij spreken de overheid daarop aan.’’

Een ander issue is het draagvlak onder de bevolking. ,,Nieuwe energieopwekking moet worden ingepast in de ruimte en het landschap. Het gaat dan over onze leefomgeving. Dat de aanleg van grote zonneparken soms op weerstand stuit, is te begrijpen. Ik vind dat draagvlak een heel belangrijk onderdeel is in de energietransitie. Aan de Rijksuniversiteit wordt daar onderzoek naar gedaan. Het is niet mis wat ons allemaal te wachten staat. Ons hele energiesysteem gaat over de kop.’’

,,Energievoorziening gaat meer en meer van centraal naar decentraal, wordt beïnvloed door het weer en de seizoenen, enzovoort. Mensen moeten op er op de één of andere manier achter staan. Misschien is het goed als omwonenden meeprofiteren van zonneparken, als er meer coöperaties komen, zodat de positieve effecten van de duurzame energie direct merkbaar zijn.’’

Verduurzaming in de zakelijke markt

Dat is precies de tak van sport waarin Patrick en Milan van der Meulen groot werden. Hun energiebedrijf Enie.nl groeide de afgelopen jaren vanuit Groningen uit tot een grote speler op de markt van zonne-energie in Nederland. Dagelijks houdt Enie.nl zo’n 45 eigen mensen en zeventig externe installateurs aan het werk. In den beginne deed de onderneming vooral zaken op de particuliere markt, maar de zakelijke groeit al een tijd aan belang.

‘Het concept is overgewaaid naar andere aanbieders. Dan weet je dat je goed zit.’

Milan van der Meulen

,,Wij geloven dat in de zakelijke markt nog veel winst te halen is als het gaat om de verduurzaming’’, vertelt Milan van der Meulen. ,,In Nederland liggen zó veel daken op bedrijfsgebouwen nog leeg. Dat is zonde, daar kan de grootste impact in ons duurzaamheidsstreven vandaan komen. Daar zien wij meer in dan in de aanleg van grote parken op landbouwgrond.’’ Hij bedacht er samen met broer Patrick een businessmodel voor. ,,Wij huren als het ware zo’n dak, monteren er zonnepanelen op en verkopen de zonnestroom. Dat loopt heel aardig. Het concept is overgewaaid naar andere aanbieders. Dan weet je dat je goed zit.’’

Datzelfde overkwam Enie.nl al met een eerder concept: de verhuur van zonnepanelen. Dat werkt zo: particulieren huren zonnepanelen en betalen tien jaar lang de zonnestroomprijs. Daarna nemen ze de panelen over en kunnen ze nog minstens twintig stroom opwekken. ,,Dat heeft heel veel teweeg gebracht. Dat andere partijen het inmiddels ook doen, is alleen maar goed. Het gaat om het zo toegankelijk mogelijk maken van zonne-energie om de doelen van Parijs te halen.’’

Voorlopen, innovaties met zonne-energie

Eerder dit jaar lanceerden de broers Van der Meulen een nieuw idee voor de zakelijke markt: de Groene WKR. Ze verwachten er veel van. ,,Je kunt het vergelijken met het fietsenplan. Je huurt zonnepanelen, eventueel met laadpalen, via je loonstrook, met alle fiscale voordelen van dien. Zo krijg je ze tot wel 45 procent goedkoper. Wij zien dat werkgevers dat wel willen aanbieden, zeker in deze coronatijd waarin hun mensen thuis werken en meer stroom gebruiken.’’

‘We hebben iedereen nodig’

Marieke Abbink

Met die maatschappelijke acceptatie is Zonnepark Oranjepoort ook dik bezig. De Vereniging Parkmanagement Bedrijventerreinen Emmen BV gaf opdracht voor het park (88.000 panelen) dat tussen twee bedrijventerreinen ligt. ,,De stroom gaat deels rechtstreeks naar omliggende dorpen. Het park ligt ook niet op landbouwgrond, maar op grond die bestemd is voor industrie, maar nooit gebruikt werd’’, zegt Henk Idema, directeur van Ondernemend Emmen.

Het zonnepark heeft nog een interessante functie. Samen met het onderwijs en het bedrijfsleven wordt er een Solar Innovation and Experience Center gecreëerd, waar wordt gewerkt aan innovaties met zonne-energie, waterstofproductie, thermie-technieken en meer. Een mooi regionaal initiatief dat direct bijdraagt aan de status van Noord-Nederland als (zonne-)energieregio. Abbink: ,,We hebben iedereen nodig. Samen kunnen we voorloper blijven.’

Lees ook:

‘De circulaire economie slaagt alleen als we onze mindset drastisch veranderen’