Maatschappelijke ontwikkelingen hebben grote invloed op hoe wij nu en in de toekomst onze zorg inrichten. De regie ligt steeds meer bij de burger. Technologie kan in zorg(verlening) een grote rol spelen. E-health, dus.

E-health omvat ontzettend veel mogelijkheden om zorg efficiënter te maken en meer op maat in te zetten. De kanttekening daarbij: het moet gaan om de inzet van technologische middelen en innovaties. ,,Als we het hebben over e-health, dan kan het gaan over een Virtual Reality-omgeving voor mensen met psychische problemen, zodat zij in een veilige omgeving kunnen oefenen met sociale situaties; bedden met matrassen die gaan trillen als het brandalarm in een zorginstelling afgaat, voor mensen die doof zijn en dit alarm niet horen. Ook innovaties zoals een digitaal dossier vallen er onder. Het is een heel breed begrip”, aldus Charlotte Wunderink, lector maatschappelijke participatie aan de Hanzehogeschool in Groningen.

Wunderink werkt samen met zorginstelling Cosis en het bedrijf Mobilea aan de implementatie van beeldzorg-technologie bij de zorggigant. Wunderink: ,,Een voorbeeld is bij cliënten die zelfstandig wonen en drie dagen per week naar hun werk moeten, maar het lastig vinden om uit bed te komen. Met beeldzorg kan dan drie keer per week gebeld worden om toch met een begeleider af te kunnen stemmen; er is contact, zonder dat daar een lange autorit voor nodig is. Je kan zo ook scherper en efficiënter zorg bieden, omdat het contact plaatsvindt op het moment dat dat voor de patiënt het beste is.”

Huis van het Heden

En zo zijn er legio voorbeelden van innovaties en technologieën die ons helpen beter en efficiënter zorg en ondersteuning te bieden. Platform GEEF (Gezondheid-, expertise- en educatiecentrum Friesland) in Leeuwarden laat zien welke technologische toepassingen er allemaal al zijn op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Hier staat het Huis van het Heden, een demonstratiewoning over langer zelfstandig thuiswonen.

,,De waarde van e-health is heel simpel uit te leggen volgens het economische principe van schaarste. Menselijke zorg wordt schaars door vergrijzing en krimp van de arbeidsmarkt. Er is meer en meer vraag naar zorg, in vergelijking met wat we kunnen aanbieden. De druk op onze zorgprofessionals neemt daardoor toe en het is juist van groot belang dat wij hen goed ondersteunen”, legt Mia Schaafsma, directeur van Platform GEEF en Digital Health Friesland, uit.

,,We kunnen technologie inzetten op de plekken waar dat het meeste effect heeft. Mensen die zwaardere zorgvragen hebben, verdienen de aandacht van mensen; waar het minder complexe vraagstukken betreft, zorgt de efficiëntie van technologische oplossingen ervoor dat mensen zelfredzaam(er) blijven en veel mensen bijvoorbeeld op afstand geholpen kunnen worden, waardoor de zorgprofessionals hun aandacht kunnen vestigen waar dat het meest nodig is.” Want, benadrukken Schaafsma en Wunderink: technologie kan nooit de menselijke maat en de menselijke zorg vervangen.

E-health bij Health Hub Roden

Dat beaamt Peter Boonstra, de directeur van de Health Hub in Roden waar een smeltkroes van bedrijven zelfstandig of gezamenlijk werkt aan technologische innovaties in de zorg en medische sector. ,,Ondanks alle technologische ontwikkelingen zijn de face-to-face gesprekken nog steeds heel belangrijk,” vertelt Boonstra.

Lees ook:

Alles binnen Health Hub Roden draait om ontwikkeling

Niet alleen in de zorg zelf, maar ook in de ontwikkeling van oplossingen. Op de Health Hub komen alle partijen die zich bezighouden met medische technologie samen: zorgprofessionals, ondernemers en studenten; onderwijsinstellingen als de Hanzehogeschool, het Alfa-college en het UMCG; en zorginstellingen en bedrijven zien het voordeel van een gezamenlijke aanpak.

Boonstra: ,,Je ziet vaak dat ontwikkelingen mislukken, omdat de verschillende sectoren geen feeling met elkaar hebben. Ontwikkelaars houden niet altijd rekening met de praktijk, zorgverleners staan schuchter tegenover het toenemend gebruik van technologie in de zorg. De Health Hub faciliteert gesprekken tussen de domeinen en sectoren. Bovendien komen studenten in aanraking met het bedrijfsleven en met andere disciplines.”

Dat is precies wat Wunderink, Cosis en Mobilea doen op de innovatiewerkplaats Maatschappelijke Participatie. De praktijkvraag is: hoe stimuleren we de implementatie van beeldzorg? Door alle stakeholders te betrekken en studenten (de toekomstige zorgprofessionals) interdisciplinair te laten werken, worden waardevolle inzichten verkregen.

Koudwatervrees

Wunderink: ,,De wijze van communicatie met patiënten is heel belangrijk en de privacy van cliënten moet ten alle tijde gewaarborgd zijn. Dat is iets waar instellingen tegenaan lopen: patiënten en begeleiders gebruiken bijvoorbeeld WhatsApp in privésfeer, maar dat werkt niet in de professionele relatie. In een veilige simulatieomgeving worden prototypes getest om de innovatie (beeldzorg, red.) zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de praktijksituatie.”

Waar zitten de problemen bij de implementatie van zo’n nieuwe technologie? Niet in de vaardigheden, aldus Wunderink, maar wel in de onwennigheid. ,,Het is iets nieuws. Digitaal contact is merkbaar anders en je hebt minder zicht en controle op wat er in dat contact gebeurt.”

Die koudwatervrees merkt Schaafsma op bij veel e-health innovaties. Platform GEEF heeft zeventien participanten uit het brede veld van wonen, welzijn en zorg, van woningcorporaties tot zorgaanbieders en van gemeenten tot toekomstige professionals; en natuurlijk het Friese bedrijfsleven. Maar ook zorgcliënten en burgers worden nauw betrokken bij het ontwikkelingsproces.

Schaafsma: ,,Wij bemiddelen tussen startups en ontwikkelaars en de (verschillende) eindgebruikers. Paro de zeehondrobot, die interactie en communicatie stimuleert, is niet voor niets een knuffelige zeehond. Een ander voorbeeld is de rollator én persoonlijke assistent Lea. Haar eerste gebruikers kregen echt een robot met armen en benen en een hoofd. De feedback was dat zij behoefte hadden aan een ‘echtere’ rollator, dus werd het prototype helemaal omgebogen tot een rollator met robottechnologie. In zo’n proces zie je dat een dialoog helpt in de acceptatie en het gebruik van de innovatie.”

Langer thuis wonen

,,Een andere belemmering is dat mensen denken dat je bijzonder technologisch en online vaardig moet zijn om met e-health technologie om te kunnen gaan, maar veel innovaties richten zich juist op het gebruiksgemak en gebruiksvriendelijkheid. De waarde die e-health toevoegt ligt in de efficiëntie, dus het moet juist zaken vergemakkelijken”, legt Schaafsma uit.

Ze stipt ook aan dat het belangrijk is om, temidden de groeiende invloed van technologie, de regie bij de burger te kunnen houden. Dat vergt een goed functionerend zorgnetwerk waarin de wijkverpleegkundige, de thuiszorgmedewerker, de mantelzorger en de huishoudelijke hulp bijvoorbeeld goed met elkaar samenwerken. ,,Maar ook daar heb je apps voor. Bijvoorbeeld voor het organiseren en afstemmen van thuiszorg. Zelfstandig thuis blijven wonen en mee blijven doen zijn twee kanten van dezelfde medaille. Mensen moeten niet simpelweg langer alleen achter de geraniums verpieteren, e-health kan ouderen ook helpen een actieve rol aan te nemen in hun omgeving. Dan hebben we het ook over langer waardig thuis wonen.”

E-health is maatwerk

Een uitdaging waar ondernemers in het domein e-health voor komen te staan, is volgens Schaafsma dat het lastig kan zijn om op te schalen, omdat veel digitale hulpmiddelen die goed werken maatwerk zijn. ,,Als startup heb je een mooi product wat werkt, maar als je wilt opschalen, kom je snel andere situaties en andere partijen tegen en moet je soms weer van vooraf aan beginnen.” Dat is niet bevorderlijk voor de economische ontwikkeling van het domein.

De Health Hub in Roden is volgens haar een mooi voorbeeld van hoe ondernemerschap gelinkt wordt aan e-health en waar de waarde van e-health voor het economisch klimaat in Noord-Nederland te zien is. ,,En dat is belangrijk, want zoveel mensen in deze regio werken in de zorg en maatschappelijke ondersteuning. We denken niet als vanzelfsprekend na over de inzet van technologie in de zorg, terwijl het ons de mogelijkheid geeft om een toekomstbestendige zorgsector in te richten. Daarom is het volgens mij belangrijk om ook vanuit het economisch klimaat naar het belang van e-health te kijken, het is daarin net zo belangrijk als de politieke thema’s landbouw, water of verduurzaming”, besluit Schaafsma.