Fries, conservatief en Amerikaans

De grootvader van Charles en David Koch heette Hotze en kwam uit Workum. Hun Koch Industries behoort tot de grootste privéondernemingen van de Verenigde Staten.

door Jaap Hellinga

‘Dit gedeelte van de Groote Amerikaansche Woestijn heeft nu zijn feestkleren aan’, schreef Hotze Koch op 10 september 1905 vanuit het Texaanse Quanah. ,,Timmerlui zijn bezig een dorp voor de veldarbeiders te bouwen, elke arbeider zal 15 acres beplanten. Daar geen Amerikaan met zulk een klein veld tevreden zal zijn, zullen de arbeiders in de vallei waarschijnlijk Duitschers, Mexicanen of Japanners wezen.’’ De in Workum geboren Hotze Koch (1867-1942) was de grootvader van Charles (1936) en David (1940), twee Amerikaanse zakenlieden met een geschat privévermogen van tussen de 40 en 47 miljard dollar elk. Hun Koch Industries, een agglomeraat van chemische technologiebedrijven, oliemaatschappijen, handelsondernemingen en veeteeltbedrijven, telt wereldwijd meer dan tweehonderdduizend werknemers.

Zo is er een olieraffinaderij in Rotterdam. Vorig jaar boekte het concern naar eigen zeggen een omzet van bijna 13,5 miljard dollar. In hun streven naar winstmaximalisatie hanteren de aartsconservatieve broers een opvallende bedrijfsfilosofie: Marked Based Magament. Daarbij kunnen werknemers onbeperkte bonussen ontvangen. Een salaris is in de ogen van de Kochs slechts een voorschot. Het bonussensysteem daagt employees uit risico’s te nemen. Misgelopen winst, doordat je een bepaalde kans niet durfde aan te grijpen, wordt bij Koch Industries als verliespost ingeboekt. Die instelling pakt soms meedogenloos uit. In de jaren negentig kreeg het bedrijf een boete van 30 miljoen dollar vanwege 312 olielekkages, maar de Kochs vonden dat nog altijd goedkoper dan de 98 miljoen dollar die het repareren van de pijpleidingen zou hebben gevergd. Stamvader Johann Anthon Koch (1790-1836) arriveerde vanuit het Duitse Jever met een lek schip in Workum. De reparatie duurde zo lang dat hij verliefd werd op burgemeestersdochter Anna Sophia Schols (1792-1877). De jonge Duitser bleef in Friesland en begon er een leerlooierij en een beurtveer op Amsterdam. Kleinzoon Hotze Koch, die zich later Harry ging noemen, emigreerde in 1888 naar de Verenigde Staten. In het stadje Quanah kocht hij drie plaatselijke kranten op, die hij fuseerde tot de Quanah Tribune-Chief.

In zijn redactionele stukken toonde de Friese emigrant zich vaak oerconservatief. Ook zijn voormalige vaderland kon daar van getuigen. ,,We wenschen hier geen negers te hebben’’, zo vertrouwde Hotze Koch in 1905 de lezers van het Algemeen Handelsblad toe. ,,Aan een paar dozijn wordt veroorloofd in onze stad te blijven, doch zoo er meer komen, (en ze zijn groote landloopers) ontvangen ze gewoonlijk eene wenk elders heen te gaan. Ze kennen den aard van den Zuidelijken man te goed om op een tweede waarschuwing te wachten. ‘Dat is niet rechtvaardig’, zal men zeker in Nederland zeggen. Dat is het ook niet, doch gevaarlijke ziekten maken desperate geneesmiddelen somtijds noodzakelijk.’’ Ruim honderd jaar later zijn kleinzoons Charles en David nog minstens zo reactionair. Ze staken bijvoorbeeld miljoenen in een lastercampagne tegen Barack Obama. Nog altijd gaan er kapitalen naar conservatieve denktanks. De Republikeinse kandidaat Donald Trump moet het daarentegen zonder steun van de rechtse Koch-broers stellen. In Workum woont nog altijd Siete Koch. ,,We zijn inderdaad verre nazaten’’, vertelt de keramist. ,,Ooit kwam hier een directeur van Koch uit Canada die uit moest zoeken of hier nog wat van de familie was. We hebben er nooit meer iets van gehoord.’’

Bron: Leeuwarder Courant.